Wat is een basisinkomen nou eigenlijk?
Eerste vervolgonderzoek NIDP uitgevoerd
March 1, 2021
Hoe een lokale munt kan bijdragen aan het verminderen van armoede
July 5, 2021Wat is een basisinkomen nou eigenlijk?
Wat vindt INclusion van een basisinkomen? INclusion is geen politieke organisatie, we lobbyen niet voor het idee van een basisinkomen. En het geld dat de bewoners van de projectdorpen ontvangen is ook geen basisinkomen als we uitgaan van een strikte definitie. We zijn er echter wel van overtuigd dat geld geven beter werkt dan projecten waarbij deskundigen hier in Nederland gaan bedenken wat mensen elders nodig hebben. Mensen die in heel andere omstandigheden leven. En ook al gaat het om een klein inkomen, de zekerheid van een extra inkomen elke maand gedurende lange tijd, stelt mensen in staan om echt iets op te bouwen. In dit artikel lichten we de visie en methode van INclusion toe, onder meer aan de hand van het verschil tussen een basisinkomen en unconditional cash transfers.Unconditional cash transfer
Tegenwoordig hoor en lees je steeds vaker over een basisinkomen. De afgelopen jaren kon je bijvoorbeeld regelmatig lezen over experimenten met een basisinkomen door gemeenten in Nederland, over een voorstel van de Spaanse regering om een basisinkomen in te voeren, en over een experiment in Finland. Vaak gaat het in zulke berichten echter niet om een echt basisinkomen. In Spanje ging het meer om iets wat lijkt op de bijstand in Nederland. En bij de experimenten in Finland en Nederland ging het om soepelere regels voor mensen in de bijstand, zoals (tijdelijk) geen sollicitatieplicht of enkele honderden euro’s mogen bijverdienen, zonder gekort te worden op de uitkering. Dat is nog lang niet hetzelfde als een basisinkomen.
INclusion gaat ervan uit dat direct geld geven het beste werkt om mensen uit de armoede te helpen, en we noemen dit soms een basisinkomen. Bij projecten door organisaties en overheden wordt echter een andere benaming veel gebruikt: unconditional cash transfers (UCT), een onvoorwaardelijk geldbedrag dat wordt gegeven, eenmalig of periodiek. Een UCT verschilt van een conditional cash transfer (CCT). Bij een CCT worden er voorwaarden gesteld aan het ontvangen en soms ook aan de besteding van het geld. Werkloosheids- of bijstandsuitkeringen zijn voorbeelden van CCT’s, je moet aan bepaalde voorwaarden voldoen om zo’n uitkering te krijgen.
Een basisinkomen is een UCT, maar met nog enkele extra kenmerken. Wat is dan precies een basisinkomen? En hoe staat INclusion precies tegenover het idee van een basisinkomen?
Definitie BIEN
De meeste organisaties die zich inzetten voor invoering van een basisinkomen, hanteren de definitie van BIEN, het Basic Income Earth Network. Dit is een wereldwijde samenwerking van basisinkomenorganisaties. BIEN organiseert onder meer elke twee jaar een internationale conferentie, steeds in een ander land. Zo waren de laatste conferenties in India, Finland, Zuid-Korea, Portugal, Canada, Duitsland en Brazilië.
De definitie die BIEN hanteert is:
A Basic Income is a periodic cash payment unconditionally delivered to all on an individual basis, without means-test or work requirement.
Een basisinkomen is dus een periodieke geldbetaling die onvoorwaardelijk aan iedereen individueel gegeven wordt zonder vermogenstoets of werk- of sollicitatieplicht.
In de definitie van BIEN ontbreekt nog een kenmerk, dat volgens veel pleitbezorgers ook belangrijk is om over een echt basisinkomen te kunnen spreken, namelijk dat het inkomen hoog genoeg is om fatsoenlijk van te kunnen leven.
Grenzen basisinkomen
Meestal gaat het over een nationaal basisinkomen, dus ‘aan iedereen’ betekent dan alle inwoners van een land; maar er zijn ook organisaties die pleiten voor een Europees of zelfs een wereldwijd basisinkomen.
Een discussiepunt hierbij is: hebben ook vluchtelingen en immigranten recht op een basisinkomen, of pas op het moment dat zij de nationaliteit van het land krijgen? In veel voorstellen wordt niet nationaliteit maar hoelang iemand in het land woont als criterium gehanteerd. Alaska, bijvoorbeeld, keert jaarlijks een dividend aan alle inwoners uit, dat veel weg heeft van een basisinkomen. Het criterium daarbij is dat iemand langer dan één jaar in Alaska moet wonen.
Verder wordt er in de meeste voorstellen voor een basisinkomen een onderscheid naar leeftijd gemaakt: alleen volwassenen ontvangen het basisinkomen, of het bedrag voor kinderen is lager.
AOW en kinderbijslag als voorbeelden
De AOW in Nederland kun je al bijna zien als een basisinkomen voor een deel van de bevolking: vanaf een bepaalde leeftijd krijgt iedereen het, onvoorwaardelijk. Het is echter niet helemaal hetzelfde voor iedereen: als je een aantal jaren in het buitenland hebt gewoond kan het zijn dat je een lagere AOW ontvangt.
Ook de kinderbijslag lijkt in veel opzichten op een basisinkomen: een onvoorwaardelijk geldbedrag voor elk kind, ongeacht werk, inkomen of vermogen van de ouders.
Basisinkomen en UCT
Wat zijn nu de overeenkomsten en verschillen met UCT’s? De belangrijkste overeenkomsten zijn:
1. bij een UCT krijgen mensen net als bij een basisinkomen geld, en niet bijvoorbeeld een school of een waterput
2. de ontvangers kunnen helemaal zelf beslissen waaraan ze het geld besteden
Wat zijn belangrijke verschillen? Een UCT verschilt van een basisinkomen in één of meer van de volgende opzichten:
1. het gaat vaak om tijdelijke projecten of regelingen, soms zelfs maar om een eenmalig geldbedrag
2. de hoogte is niet voldoende voor alle basisbehoeften
3. een UCT richt zich op specifieke doelgroepen, niet iedereen in een land of gemeenschap ontvangt het
Basisinkomen als politiek doel
Achter deze concrete verschillen zit een misschien nog belangrijker verschil: voorstanders van een basisinkomen zien het niet slechts als een praktische manier om mensen te helpen, maar als een politiek doel. Ze vinden dat er een recht moet komen op een basisinkomen voor iedereen, om zo armoede definitief uit te bannen en ongelijkheid te verminderen. Het feit dat we mens zijn zien ze als voldoende reden om iedereen een minimaal aandeel te geven in de welvaart die er is.
Dit politieke pleidooi is gebaseerd op een positief mensbeeld, zoals bijvoorbeeld Rutger Bregman dat schetst in zijn bestseller “De meeste mensen deugen”. Het idee is dat je mensen niet hoeft te dwingen om te werken door middel van een sollicitatieplicht, omdat vrijwel iedereen uit zichzelf gemotiveerd is om te werken. Het zijn juist alle regels en bureaucratie die ervoor zorgen dat mensen het plezier en de motivatie om te werken verliezen.
Wat vindt en wil INclusion?
INclusion is geen politieke organisatie, we lobbyen er niet voor om in Uganda of Nederland een basisinkomen in te voeren. Het periodieke bedrag dat de bewoners van de projectdorpen ontvangen is ook geen basisinkomen in strikte zin: het is niet hoog genoeg voor alle basisbehoeften, en de bewoners ontvangen het weliswaar voor lange tijd – 7 jaar – maar het is geen recht dat nu voor altijd gegarandeerd is.
Wel vinden we dat mensen zelf moeten kunnen beslissen wat hun prioriteiten zijn. En we zijn ervan overtuigd dat dit beter werkt dan wanneer deskundigen in Nederland gaan beslissen wat mensen in andere landen, die in een andere cultuur en heel andere omstandigheden leven, nodig hebben.
De zekerheid van een vast bedrag per maand stelt mensen in staat om iets op te bouwen. Ook komt er door rechtstreeks geld te geven een veel groter deel terecht bij de mensen om wie het gaat. Nog een groot voordeel van het rechtstreeks geven van geld is de schaalbaarheid: je kunt de methode makkelijk uitbreiden omdat het overal toepasbaar is, uitzonderingen – gemeenschappen zonder geld - daargelaten. INclusion heeft de ambitie om dit soort projecten grootschalig uit te gaan voeren.
De projecten als experiment
Als INclusion verwachten we dus, dat direct geld geven het beste werkt, maar de praktijk zal het moeten laten zien. Onze projecten mogen ook worden gezien als experimenten. Mochten de resultaten tegenvallen, dan zullen we daar eerlijk over zijn. We laten onze projecten onderzoeken door wetenschappers die vrij kunnen publiceren over hun bevindingen. Dus naast het vertrouwen dat we de mensen in onze projecten geven, geloven we ook in transparantie. Alleen zo kunnen we erachter komen wat echt werkt en wat niet.
We zullen het geld dat we geven vaker een basisinkomen blijven noemen, omdat wij ook uitgaan van vertrouwen in mensen en er duidelijke overeenkomsten zijn: álle inwoners (volwassenen en kinderen) van het projectdorp ontvangen periodiek en onvoorwaardelijk een geldbedrag. Onze projecten kunnen daarom ook gezien worden als een test of een basisinkomen een effectieve manier is om armoede te bestrijden. Maar dat betekent niet dat iedereen in ons team voorstander is van invoering van een basisinkomen in Nederland. We houden ons buiten deze discussie. We richten ons erop te laten zien dat direct geld geven beter werkt om extreme armoede wereldwijd te verminderen, dan projecten die door deskundigen worden bedacht, hoeveel moeite en goede wil er ook ingestoken wordt.