Wetenschappelijk onderzoek: veel positieve resultaten na eerste 2,5 jaar van het basisinkomenproject in Oeganda

Sinds augustus 2020 ontvangen alle inwoners van Welle elke maand onvoorwaardelijk een basisinkomen ter hoogte van 15 euro per persoon. De ontvangers kunnen helemaal zelf beslissen waaraan ze het besteden. Onvoorwaardelijk geld geven heeft grote voordelen ten opzichte van andere projecten, waarbij iedereen in een gemeenschap hetzelfde krijgt. Ook dan zijn er mensen die worden geholpen, maar anderen die iets krijgen waar ze geen behoefte aan hadden. De levenssituatie van iedereen is anders. Als iedereen zelf kan beslissen waar geld aan wordt besteed, dan wordt er geen geld verspild doordat hulp niet aansluit bij wat mensen nodig hebben. Voor de een zal voedsel de eerste prioriteit zijn, voor de ander medicijnen en voor weer anderen bijvoorbeeld onderwijs. Een basisinkomen kan voor al deze zaken worden gebruikt. Dit zien we ook terug in de onderzoeksresultaten. Het basisinkomen heeft op veel vlakken voor positieve veranderingen gezorgd.

 

Afname van extreme armoede

De onderzoekers hebben allereerst gekeken naar extreme armoede. Voorafgaand aan het project is een nulmeting uitgevoerd. Toen leefde 55% van de inwoners van Welle onder de internationaal gehanteerde grens voor extreme armoede. In december - 2,5 jaar na de start van het project - was dit percentage gezakt naar 10%. Dit is een mooi resultaat. Misschien komt de vraag op: waarom is dit percentage niet gezakt tot 0% door het basisinkomen? Dit kan o.a. als oorzaak hebben dat  er voorafgaand aan het project schulden zijn geweest die eerst moesten worden afbetaald.

Bij de internationale maatstaf voor extreme armoede wordt alleen gekeken naar de totale waarde van inkomen of uitgaven. Als het inkomen boven de internationale armoedegrens ligt, dan betekent dat niet automatisch dat iemand voldoende heeft voor alle elementaire levensbehoeften. Als iemand bijvoorbeeld ziek is en veel geld voor medicijnen nodig heeft, dan kan het zijn dat er toch te weinig overblijft voor voedsel of andere elementaire behoeften.

 

Toename van voedselzekerheid

Wat betreft die elementaire behoeften is in het onderzoek eerst gekeken naar voedsel en water. Het rapport concludeert dat de voedselconsumptie flink is gestegen en dat de voedselzekerheid is toegenomen. Ook de toegang tot schoon drinkwater is sterk verbeterd. Dit laatste is te danken aan de nieuwe waterpomp in Welle die er door het project is gekomen. Van het basisinkomen gaat 10% naar een dorpsfonds. De bewoners beslissen gezamenlijk over de besteding. De waterpomp in het dorp is de eerste investering vanuit dit dorpsfonds.

Voor het project waren de inwoners heel veel tijd kwijt aan het halen van water: 85% moest meer dan een uur lopen om water te halen, 40% meer dan twee uur. Nu heeft 86% van de inwoners minder dan een uur nodig om voldoende water te halen, zo blijkt uit het onderzoek.

 

Meer kinderen naar school

Ook wat betref onderwijs zijn de resultaten positief. Meer kinderen en jongvolwassenen gaan naar school. In de basissschoolleeftijd steeg het percentage schoolgaande kinderen van 70% naar 87%. Gekeken over de hele leeftijdscategorie van 4 tot 25 jaar oud is er een stijging van 59% naar 74%. Opnieuw komt misschien de vraag op waarom nu niet alle kinderen in de basisschoolleeftijd naar school gaan. Daarvoor kunnen verschillende redenen zijn, zoals tienerzwangerschappen, ziekte of moeten helpen op het land, in de huishouding of de verzorging van een ziek familielid.

 

Een betere gezondheid

Wat betreft gezondheid is het aantal geïnterviewden dat aangaf in de weken voorafgaand het onderzoek ziek te zijn geweest met de helft afgenomen ten opzichte van de meting voorafgaand aan het project. En het aantal gemiste dagen op school of werk door ziekte nam met maar liefst 75% af. Door het basisinkomen konden de inwoners van Welle zich ook meer uitgaven voor medicijnen of doktersbezoek veroorloven, de medische uitgaven stegen met 60%.

 

Duurzamere huizen

Behalve aan voedsel, onderwijs en medicijnen hebben de bewoners van Welle ook veel geïnvesteerd in verbetering van hun huis of het bouwen van een nieuw huis. Maar liefst 60% van de inwoners heeft een nieuw huis gebouwd, en veel van de nieuwe huizen zijn van baksteen en vergen veel minder onderhoud dan traditionele huizen.

Ook in andere materiële zaken is geïnvesteerd. Om enkele van de belangrijkste te noemen:

• land voor voedselproductie: zo'n 28% van de inwoners heeft sinds de start van het project land gekocht, en het percentage dat land huurde voor landbouw steeg van 55% naar 77%
• vee, met name rundvee (koeien) : het percentage huishoudens in het bezit van rundvee steeg van 9% naar 49%
• zonnepanelen: het percentage huishoudens met zonnepanelen nam toe van 19% naar 74%

 

Minder stress en meer optimisme

Naast deze materiële verbeteringen is in het onderzoek ook gekeken naar het psychische welbevinden. Ook op dit vlak zijn er duidelijk positieve veranderingen. De bewoners ervaren veel minder stress, bijvoorbeeld over het hebben van te weinig geld voor voedsel of medicijnen. Ook is het optimisme over de toekomst sterk toegenomen.

 

Afname van bedrijvigheid?

Naast al deze positieve veranderingen zijn er ook enkele onderzoeksresultaten die minder positief zijn, of lijken. Zo constateert het onderzoek dat er geen toename van niet-agrarische bedrijvigheid is, zoals we hoopten, maar juist een afname. Andere basisinkomenprojecten laten op dit vlak wel een duidelijke toename zien. Een basisinkomen stelt mensen in staat om een eigen bedrijfje te beginnen, bijvoorbeeld een kleermakerij of broodbakkerij.

Ook in Welle hebben enkele mensen geïnvesteerd in een eigen bedrijfje. Zo staat bijvoorbeeld in het jaarverslag van AFARD over het project in Welle het mooie voorbeeld van Olworngom Johnson die een imkerij is begonnen en nu al 18 bijenkasten heeft. Lees hierover meer in het jaarverslag.

Waarom is er dan toch een afname van de niet-agrarische bedrijvigheid? Hiertoe worden alle inkomen genererende activiteiten anders dan loondienst gerekend. In het onderzoek zijn onvoldoende gegevens beschikbaar om hierop antwoord te kunnen geven. Echter, een plausibele verklaring is dat voorafgaand aan het project veel mensen in Welle een klein inkomen verdienden door middel van houtskoolproductie. Hiervoor zijn veel bomen rondom Welle gekapt. De bewoners zijn nu door het project helemaal gestopt met dit zware en slecht betaalde werk. Dat zij dit konden doen, waardoor er nu hiervoor geen bomen meer hoeven te worden gekapt, is natuurlijk alleen maar positief.

 

Alcohol- en tabakconsumptie

Een andere tegenvallende uitkomst in het onderzoek is een stijging van de consumptie van alcohol en tabak. De uitgaven hiervoor zijn toegenomen. Ook dit is iets wat we bij de meeste basisinkomenprojecten en andere cash transfer projecten niet zien. Lees hierover bijvoorbeeld dit rapport: Cash Transfers and Temptation Goods: A Review of Global Evidence.

De onderzoekers noemen de stijging in de consumptie van genotmiddelen een punt om in de gaten te houden. Het gaat echter maar om relatief kleine bedragen, namelijk omgerekend € 0,31 per week per huishouden. De onderzoekers schrijven dan ook: "Although an increase maybe concerning, it should be noted that compared to other expenses these values are low."

Overeenkomend met deze lage bedragen is, dat weinig inwoners van Welle alcoholconsumptie als een probleem zien, ook niet als gevraagd wordt naar de alcoholconsumptie van partners en kinderen.

Tegenover het negatieve feit van de stijging in consumptie van alcohol en tabak staat ook iets positiefs, namelijk een toename van het inkomen van de verkopers van alcohol en tabak. Er was al een bierverkoper in het dorp, en daar is na de start van het project een verkoper van sigaretten bijgekomen. Toch is een toename van consumptie van alcohol en tabak natuurlijk vanuit een oogpunt van gezondheid niet positief en iets om in de gaten te blijven houden.

 

Nog meer positieve veranderingen

Los van het onderzoeksrapport is op ons verzoek in de onderzoeksdata ook nog naar enkele andere dingen gekeken die we graag wilden weten. Ook op die vlakken zijn er positieve resultaten:

• 66% van de geïnterviewden geeft aan dat de onderlinge relaties in de huishoudens/gezinnen zijn verbeterd ('harmony within household')
• inmiddels hebben bijna alle huishoudens een eigen toilet, namelijk 98%; voor het project was dit 55%

Er zullen nog meer positieve veranderingen zijn, waar in het onderzoek of de analyse van de onderzoeksdata niet naar is gekeken. Te verwachten is bijvoorbeeld dat er een afname van schulden is.

Tot slot past ook een kanttekening. De onderzoekers merken op dat het onderzoek laat zien dat het cash transfer programma erg positieve effecten heeft, maar dat deze uitkomsten zijn gebaseerd op een vergelijking van slechts twee dorpen, Welle en het controledorp Nyakumba. Daarom kan wetenschappelijk niet met zekerheid worden geconcludeerd dat de verschillen alleen door het basisinkomen zijn veroorzaakt.

Conclusies

Al met al zijn we als INclusion, net als de inwoners zelf , heel blij met alle positieve veranderingen in de levensomstandigheden van de inwoners van Welle, die het wetenschappelijk onderzoek nu ook laat zien. Ook onze partnerorganisatie in Oeganda AFARD is zeer positief over het project. Zo schreven ze onlangs: "AFARD is zealous to expand this approach that is low cost and highly impactful. It gives people the right to plan their future and determine what is good for them."

Het onderzoek heeft als laatste ook nog gekeken naar de aspiraties, de doelen en ambities van de inwoners van Welle. Hierbij blijkt dat voor de bewoners een van de belangrijkste doelen de komende jaren is om te zorgen voor inkomstenbronnen waardoor ze ook na afloop van het project een hoger, stabiel inkomen kunnen behouden.

Tot slot geeft het rapport aan dat de bewoners van Welle ook moeilijke uitdagingen te wachten staan, met name door klimaatverandering. Extremere weersomstandigheden en verminderde beschikbaarheid van water zullen waarschijnlijk een negatief effect hebben op oogsten. Het is daarom des te belangrijker dat de inwoners de komende jaren kunnen blijven rekenen op steun van INclusion en daarmee van u: alle donateurs, sponsors en fondsen die dit project mogelijk maken.

Het volledige rapport kun u hier vinden: LIFE-Basic Income Project in Welle, Uganda - Midline Evaluation Report
 Hierin nog meer informatie en de vergelijking tussen de ontwikkelingen in Welle en het controledorp Nyakumba.